Etykieta bez tajemnic – jak Nutri-Score ułatwia odczytywanie wartości odżywczej produktów?

Etykieta jest cennym źródłem wiedzy. To na niej podana jest wartość odżywcza, która obok składu, jest jednym z najistotniejszych źródeł informacji na temat produktu. Warto wiedzieć, co oznaczają jej poszczególne składowe oraz jak na tej podstawie podejmować prawidłowe wybory żywieniowe. Nie każdy jednak ma specjalistyczną wiedzę i czas, żeby dokładnie studiować etykiety produktów. By ułatwić dokonywanie świadomych decyzji w oparciu o uproszczone informacje, powstał system znakowania żywności Nutri-Score. 

Zacznijmy od tego, czym jest wartość odżywcza - to stopień, w jakim dana żywność zaspokaja potrzeby organizmu w zakresie przemian metabolicznych^[1]. Jest ona sumą trzech czynników - zawartości składników odżywczych, ich wzajemnego zbilansowania oraz biodostępności.

Obowiązkowa informacja o wartości odżywczej produktu obejmuje wartość energetyczną oraz zawartość tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka i soli^[2]. Wartości te podawane są w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu.

Poniżej opisujemy co kryje się pod poszczególnymi pojęciami z tabeli wartości odżywczej oraz jak system Nutri-Score może Ci pomóc w dokonywaniu prostych wyborów przy półce sklepowej. 

Czym jest wartość odżywcza?

Wartość energetyczna to po prostu ilość energii z danej żywności, którą organizm może przyswoić podczas jej trawienia. Wyraża się ją w kilodżulach (kJ) i kilokaloriach (kcal)^[3].

Tłuszcze i kwasy tłuszczowe nasycone, jak je rozumieć?

Tłuszcz to makroskładnik, który dostarcza organizmowi najwięcej energii (1g tłuszczu to aż 9 kcal). Ponadto pozwala mu przyswoić witaminy A, D, E i K, które rozpuszczają się właśnie w tłuszczach^[4].

Kwasy tłuszczowe nasycone należą do grupy tłuszczów, które powinniśmy na co dzień ograniczać - ich nadmiar w diecie może prowadzić do rozwoju m.in. miażdżycy^[5].

Węglowodany i cukry - co to jest?

Pod określeniem „cukry”, podanym na etykiecie produktów spożywczych kryją się cukry proste (glukoza, fruktoza) i dwucukry (sacharoza, laktoza, galaktoza), występujące naturalnie w żywności lub dodane do produktów. Deklarowana w tabeli wartości odżywczej zawartość cukru to zatem cukry ogółem, czyli suma wszystkich cukrów zawartych w produkcie: cukrów naturalnie występujących (np. laktozy - naturalnie występującej w mleku, fruktozy - w owocach) oraz cukru dodanego. Warto o tym pamiętać i zauważyć, że wymienione w tabeli wartości odżywczej cukry mogą tylko częściowo pochodzić z cukru dodanego.

Obok pojęcia cukrów, na etykiecie można odnaleźć również określenie „węglowodany”, które odnosi się do ich form przyswajalnych, tj. skrobi, cukrów i alkoholi wielowodorotlenowych (polioli). Węglowodany powinny pokrywać 45-65% dziennego zapotrzebowania na energię[6]. Ich głównymi źródłami  powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe oraz warzywa i owoce^[7].

Białko w diecie

Białko stanowi jeden z głównych składników diety i jest kluczowe dla rozwoju organizmu[8]. To właśnie białka są podstawowym elementem budowy wszystkich tkanek naszego organizmu, ponadto regulują one metabolizm komórkowy oraz funkcje narządów, co zapewnia prawidłowy wzrost i rozwój organizmu[9]. Makroskładnik ten  także wzmacnia i regeneruje mięśnie^[10], co jest szczególnie ważne dla osób aktywnych fizycznie. Do dobrych, pełnowartościowych źródeł białka zaliczane są białka pochodzenia zwierzęcego, takie jak chude mięso i drób, nabiał, tłuste ryby oraz nasiona roślin strączkowych.

Sól z głową

Sól należy spożywać w granicach rozsądku. Jej nadmierne spożycie może prowadzić do nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, zawału serca, a nawet może zwiększać ryzyko zachorowalności na osteoporozę, raka żołądka czy też sprzyjać otyłości. Dlatego Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ), zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowa (WHO), zaleca ograniczenie spożycia soli do 5g dziennie^[11].

Wartość odżywcza a Nutri-Score

Nutri-Score, inaczej „etykieta żywieniowa”, to oznakowanie, które w intuicyjny i zrozumiały dla konsumenta sposób, przedstawia wartość odżywczą oznakowanego produktu. Oznaczenie ma postać kodu, opartego na wyróżnieniu jednej z pięciu liter od A do E, z których każda pokazana jest na tle innego koloru.

Co oznaczają poszczególne symbole? Produkty oznaczone kolorem zielonym i literami A, B to produkty o wysokiej wartości odżywczej, które warto spożywać częściej lub w większej ilości, a te, oznaczone kolorem żółtym i literą C – w sposób umiarkowany. Z kolei produkty oznaczone literami D, E na pomarańczowym i czerwonym tle, to produkty, które powinniśmy spożywać rzadziej lub w mniejszej ilości, ponieważ zawierają większą ilość składników, które należy na co dzień ograniczać. 

System wdrażany jest przez producentów dobrowolnie. Jesteśmy jedną z pierwszych firm w Polsce, która zdecydowała się na taki krok.  W Danone, chcąc wspierać prawidłowe wybory żywieniowe Polaków i ułatwiać ich dokonywanie, stopniowo wprowadzamy system Nutri-Score na swoich produktach. 

^[1] R. Gawęcki (red.): Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, t. 1, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2010 r.

^[2] Dr inż. M. Juśkiewicz, (2018) Przewodnik metodyczny do ćwiczeń z przedmiotu Podstawy opakowalnictwa produktów spożywczych, str. 9-10

^[3] M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja, Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia, (2012)

^[4] Badian, M., & Dzierżanowski, T. (2018). Suplementacja witamin u chorych onkologicznych. Część II-witamina C i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach oraz pierwiastki: wapń i żelazo. Palliative Medicine/Medycyna Paliatywna, 10(4).

^[5] Stołyhwo-Szpajer, Monika, et al. "Wielonienasycone kwasy tłuszczowe i ich wpływ na czynniki ryzyka miażdżycy ze szczególnym uwzględnieniem ciśnienia tętniczego." Arterial Hypertension 5.3 (2001): 211-222.

[6] Normy żywienia człowieka – podstawą zaleceń zdrowej diety Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (ncez.pl)

^[7] Lebiedzińska, A. (2008). Węglowodany w diecie człowieka. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLI, 3, 215-218.

[8] Ciborowska H., Rudnicka A. : Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004, str: 98-104, 121-124

[9] Socha J., Stolarczyk A.: Rola białka w leczeniu żywieniowym - podstawy biologiczne. Pediatria Współ. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka., 2000; 2(2); str. 77-81.

^[10] Rybka, J. (2018). Suplementy i odżywki dla sportowców. Analit.

^[11] Oh M.S., Uribarri J.: Electrolytes, water and acid-base balance. W: Shils M.E., Shike M., Ross A.C., Caballero B., Cousins R.J. (red.). Modern nutrition in health and disease. Lippincott Williams and Wilkins, Filadelfia 2008: 149–193